08
mart
Nizaminin mistikası – ARAŞDIRMA (2-ci hissə)
Həə…
Nizaminin qəbrini dağıdan, Gəncəni alan qanlı çarizmə öz generallarının adını Bakıda əbədiləşdirməyə kim mane oldu? Bizmi? Mir Cəfərmi? Bəlkə Stalin? Yox. Məhz Nizami, onun ölməz ruhu!
Boynumuza alaq ki, ölməz şairimizə qarşı çox zaman diqqətsiz davranmışıq. Elmlər Akademiyasının alimləri arasında gəzən bir şayiəni də indi sizə çatdırsaq, dəhşətə gələrsiniz. Söhbət Nizaminin itmiş kəllə sümüyündən gedir. Sisiyanovun kəlləsi hardasa uzaqlarda - Tehran zibilliyində çürüyür. Nizaminin kəllə sümüyü də deyilənlərə görə, heç də öz məzarlığında deyil, hardasa Kremldədir. Kriminal bir romanın mövzusuna çevrilə biləcək bir süjeti diqqətinizə çatdırırıq.
İtmiş kəllə
Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun ağsaç alimləri arasında həmişə bir pıçhapıç gəzirdi - Nizami Gəncəvinin kəlləsi 1938-ci ildə Moskvaya məşhur antropoloq M.Gerasimova göndərilib ki, o, şairin simasını bərpa etsin. Böyük Teymurləngin, şair Rudəkinin, rus sərkərdəsi Yaroslav Mudrının kəllə sümükləri əsasında elmi araşdırmalar aparan, onların ilkin görünüşünü bərpa edən Gerasimov deyilənə görə, Nizaminin kəlləsini də tədqiq etməliymiş. Şairin kəllə sümüyü Bakı-Moskva qatarı ilə gizli bir şəkildə, qiymətli bir əmanət kimi Moskvaya göndərilməyinə göndərilir, Gerasimova da çatdırılır. Ancaq tezliklə baş verən Böyük Vətən Müharibəsi araşdırmaları sona çatdırmağa imkan vermir. Nəticədə dünya ictimaiyyəti Nizaminin simasını indiyəcən görməyib.
Bu, işin hələ yarısıdır. Sən demə, Nizaminin kəllə sümüyü Moskvadan Bakıya qaytarılmayıb. Qalıb hardasa oralarda, elmi laboratoriyaların tozlu taxçalarında.
Bəli, Azərbaycan ədəbiyyatşünasları bu söhbətləri edəndə bərk ehtiyatlanır, başlarından ikiəlli yapışıb öz kəllələrini də itirəcəklərindən qorxurdular. Belə söhbətlərdən birinin şahidi də mən olmuşam. Rəhmətlik Əbülfəz Hüseyni, Qafar Kəndli, elmi araşdırmalarını indi də davam etdirən memar Cəfər Qiyasi bunu bir faciə kimi qeyd edirdilər.
Bu işi öyrənmək üçün biz Tarix və Etnoqrafiya İnstitutuna yollandıq. Mülahizəmizi onlara bildirəndə alimlərin sifətində bir çaşqınlıq hiss etdik. Kimsə yavaşcana məsləhət verdi ki, sənədləri arxivdə axtara bilərsiniz. Ora da getdik. Amma arxivin özündə bir arxeoloji qazıntı aparmaq gərək idi. Bir sözlə, faktı nə təsdiq, nə də inkar edən bir sənəd tapılmadı. Məsələ dirəndi kor dalana. Gəlin sadəlövh olmayaq, Nizaminin kəlləsinin Moskvaya göndərilməsi faktı sözsüz ki, sənədləşdirilib. Ən azı ortada təhvil-təslim aktları olmalıydı. Onları isə ortaya çıxarıb bu söz-söhbətə nöqtə qoymaq istəyən bir kimsə tapılmır.
Bu işin əhəmiyyətini çatdırmaq üçün kiçik bir haşiyə çıxaq. Buna bənzər hadisə Teymurləngin kəlləsi ilə də baş vermişdi. Stalinin əmri ilə onun məzarı açıldıqdan sonra dəhşətli bir hadisə - II dünya müharibəsi başlamışdı. Bir çoxları burada mistik bir əlaqənin olduğuna şübhə etmirlər. Axı Teymurləngin vəsiyyətlərində də deyilir ki, hər kim onun qəbrini açıb ruhunu narahat etsə, dəhşətli bir fəlakətin başlanmasına rəvac verəcək. Bu vəsiyyətdən xəbər tutan və bundan vahimələnən Stalin 1944-cü ildə kəlləni geriyə qaytarıb təzədən dəfn olunmasını əmr edir. Beləliklə, bütün ayinləri icra edilməklə, fəxri qarovulun müşayiəti ilə Teymurləngin kəllə sümüyü məzara qoyulur. Göyə yaylım atəşi açılır, «Fatihə» oxunur, bir sözlə, məsələyə çox ciddi yanaşılır. Deyilənə görə, məhz bundan sonra müharibənin gedişində ciddi dönüş yaranır. Avropada Hitlerə qarşı ikinci cəbhə açılır, hamıya aydın olur ki, müharibə faşizmin məğlubiyyəti ilə bitəcək.
Nizaminin qəbrini dağıdan, Gəncəni alan qanlı çarizmə öz generallarının adını Bakıda əbədiləşdirməyə kim mane oldu? Bizmi? Mir Cəfərmi? Bəlkə Stalin? Yox. Məhz Nizami, onun ölməz ruhu!
Boynumuza alaq ki, ölməz şairimizə qarşı çox zaman diqqətsiz davranmışıq. Elmlər Akademiyasının alimləri arasında gəzən bir şayiəni də indi sizə çatdırsaq, dəhşətə gələrsiniz. Söhbət Nizaminin itmiş kəllə sümüyündən gedir. Sisiyanovun kəlləsi hardasa uzaqlarda - Tehran zibilliyində çürüyür. Nizaminin kəllə sümüyü də deyilənlərə görə, heç də öz məzarlığında deyil, hardasa Kremldədir. Kriminal bir romanın mövzusuna çevrilə biləcək bir süjeti diqqətinizə çatdırırıq.
İtmiş kəllə
Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun ağsaç alimləri arasında həmişə bir pıçhapıç gəzirdi - Nizami Gəncəvinin kəlləsi 1938-ci ildə Moskvaya məşhur antropoloq M.Gerasimova göndərilib ki, o, şairin simasını bərpa etsin. Böyük Teymurləngin, şair Rudəkinin, rus sərkərdəsi Yaroslav Mudrının kəllə sümükləri əsasında elmi araşdırmalar aparan, onların ilkin görünüşünü bərpa edən Gerasimov deyilənə görə, Nizaminin kəlləsini də tədqiq etməliymiş. Şairin kəllə sümüyü Bakı-Moskva qatarı ilə gizli bir şəkildə, qiymətli bir əmanət kimi Moskvaya göndərilməyinə göndərilir, Gerasimova da çatdırılır. Ancaq tezliklə baş verən Böyük Vətən Müharibəsi araşdırmaları sona çatdırmağa imkan vermir. Nəticədə dünya ictimaiyyəti Nizaminin simasını indiyəcən görməyib.
Bu, işin hələ yarısıdır. Sən demə, Nizaminin kəllə sümüyü Moskvadan Bakıya qaytarılmayıb. Qalıb hardasa oralarda, elmi laboratoriyaların tozlu taxçalarında.
Bəli, Azərbaycan ədəbiyyatşünasları bu söhbətləri edəndə bərk ehtiyatlanır, başlarından ikiəlli yapışıb öz kəllələrini də itirəcəklərindən qorxurdular. Belə söhbətlərdən birinin şahidi də mən olmuşam. Rəhmətlik Əbülfəz Hüseyni, Qafar Kəndli, elmi araşdırmalarını indi də davam etdirən memar Cəfər Qiyasi bunu bir faciə kimi qeyd edirdilər.
Bu işi öyrənmək üçün biz Tarix və Etnoqrafiya İnstitutuna yollandıq. Mülahizəmizi onlara bildirəndə alimlərin sifətində bir çaşqınlıq hiss etdik. Kimsə yavaşcana məsləhət verdi ki, sənədləri arxivdə axtara bilərsiniz. Ora da getdik. Amma arxivin özündə bir arxeoloji qazıntı aparmaq gərək idi. Bir sözlə, faktı nə təsdiq, nə də inkar edən bir sənəd tapılmadı. Məsələ dirəndi kor dalana. Gəlin sadəlövh olmayaq, Nizaminin kəlləsinin Moskvaya göndərilməsi faktı sözsüz ki, sənədləşdirilib. Ən azı ortada təhvil-təslim aktları olmalıydı. Onları isə ortaya çıxarıb bu söz-söhbətə nöqtə qoymaq istəyən bir kimsə tapılmır.
Bu işin əhəmiyyətini çatdırmaq üçün kiçik bir haşiyə çıxaq. Buna bənzər hadisə Teymurləngin kəlləsi ilə də baş vermişdi. Stalinin əmri ilə onun məzarı açıldıqdan sonra dəhşətli bir hadisə - II dünya müharibəsi başlamışdı. Bir çoxları burada mistik bir əlaqənin olduğuna şübhə etmirlər. Axı Teymurləngin vəsiyyətlərində də deyilir ki, hər kim onun qəbrini açıb ruhunu narahat etsə, dəhşətli bir fəlakətin başlanmasına rəvac verəcək. Bu vəsiyyətdən xəbər tutan və bundan vahimələnən Stalin 1944-cü ildə kəlləni geriyə qaytarıb təzədən dəfn olunmasını əmr edir. Beləliklə, bütün ayinləri icra edilməklə, fəxri qarovulun müşayiəti ilə Teymurləngin kəllə sümüyü məzara qoyulur. Göyə yaylım atəşi açılır, «Fatihə» oxunur, bir sözlə, məsələyə çox ciddi yanaşılır. Deyilənə görə, məhz bundan sonra müharibənin gedişində ciddi dönüş yaranır. Avropada Hitlerə qarşı ikinci cəbhə açılır, hamıya aydın olur ki, müharibə faşizmin məğlubiyyəti ilə bitəcək.
Biz Sizə qeydiyyatdan keçməyi və ya öz adınz ilə sayta daxil olmağı məsləhət görürük.
Oxşar Xəbərlər:
- Nizaminin mistikası – ARAŞDIRMA (3-cü hissə)
- Nizaminin mistikası – ARAŞDIRMA (1-ci hissə)
- Gəncə bayram edir - FOTO
- Atanın ölümü
- Kəllə Dəbi [2]
İnformasiya
Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
| Forumda son mövzu | Baxış | Cavab | Müəllif | Sonuncu |
Naviqator
Populyar Xəbərlər
Online
| İzləyicilər | (0): |
| Ziyarətçilər | (41): |
 |
|
| Botlar | (1): |
 |
|
| Hal-hazırda saytda: 42 | |
Xoş Gəlmisiz...(Son Qeydiyyat)
Facebookda biz
Reklam
Son Rəylər
Reklam
Sorğu
Azad olunmamış Azərbaycan
Xəbər Müəllifləri
Şərh Müəllifləri
|
Sayğac