06
mart
Nizaminin mistikası – ARAŞDIRMA (1-ci hissə)
Tarix boyunca Azərbaycan, azərbaycanlılar Rusiya ilə, ruslarla dövlət səviyyəsində demək olar ki, (olar!) heç vaxt vuruşmayıblar… Ancaq bir azərbaycanlı çox-çox əvvəllər onlarla vuruşub.
Vuruşub… Özü də haçan…-XII əsrdə… Kimdir bu şəxs? Kim? Nizami Gəncəvi! O, özünün «İsgəndərnamə»sində makedoniyalı İsgəndərin cildinə girərək ruslarla nə az, nə çox - düz üç dəfə döyüşə girir. Üç dəfə! Nə üçün, hansı səbəblə? Bunun sirrini biz hələ də dərk etməmişik.
Halbuki bütün tarixi bilgilərə görə, makedoniyalı İsgəndər heç vaxt ruslarla savaşmayıb.
Bəlkə… Bəlkə bu, bizə ünvanlanmış tarixi bir xəbərdarlıqdı, hə? Ola bilər… Nəzərə alsaq ki, 1806-cı ildə Cavad xan, 1828-ci ildə Qacar şahzadəsi Abbas Mirzə ruslara qarşı apardığı tarixi Gəncə döyüşü zamanı öz hərbi qərargahını Nizaminin qəbri üzərində qurmuşdu, hə, onda biz tariximizin bu sirrini az-maz dərk edərik. Nizaminin ruslarla apardığı üç virtual, xəyali döyüşün həyatımızdakı ilk gerçək inikası, sözsüz ki, həmin döyüşdür - Nizaminin qəbri üzərində baş vermiş tarixi döyüş… Nizami onu hamıdan əvvəl aparıb, hələ XII yüzildə… 1990-cı il hadisələrini mən həmin döyüşlərin ikincisi olduğunu vurğulayardım. İrəlidə hələ bir döyüş də var…
1806-cı ildə Gəncəni alıb Nizaminin qəbrini dağıdan rus generalı Sisiyanovun aqibəti sonradan çox pis olub. Həmin tarixi hadisəni, Gəncəni alıb Bakıya gələn Sisiyanovun öldürülməsini Məhəmməd Əsəd bəy özünün məşhur «Əli və Nino» əsərində bu cür təsvir edir:
«Düz evimizin qarşısında knyaz Sisiyani darvazası ucalırdı (Qoşa qala qapısı.-red). Bu darvaza yanında da bir zamanlar nəcib insanların qanı axmışdı. Tökülən qanımızın üzərindən uzun illər keçib. O zaman Bakıda Hüseynqulu xan hökmranlıq edirdi. Çar ordusunda general olan gürcü prinsi Sisiyanov bir gün gəlib şəhərimizi mühasirəyə aldı. Hüseynqulu xan bunun üzərinə Böyük Bəyaz Çara təslim olacağını söyləyərək şəhərin qapısını açmış və knyaz Sisiyanovu içəri dəvət etmişdi. Knyaz sadəcə bir neçə atlı zabitin müşayiəti ilə şəhərə girmişdi. Şəhər darvazasının arxasındakı meydanda knyazın şərəfinə böyük ziyafət hazırlanmışdı. Ətrafda tonqallar yanır, şişlərdə böyük inəklər fırladılıb qızardılırdı. Ziyafətdə knyaz həddən artıq içmişdi. Ziyafətin sonunda knyazın yorğun başı yanındakı Hüseynqulu xanın köksünə düşür.
O zaman ulu babam İbrahim xan Şirvanşir belindəki köhnə xəncərini çıxarıb Hüseynqulu xana verir. Xan xəncəri alır və knyazın boğazını bədənindən üzür. Knyazın xirtdəyindən ətrafa və xanın üst-başına qan sıçrayır. Ancaq o, yorulmadan knyazın başı ovcunun içinə düşənəcən kəsməkdə davam edir. Sonra kəsik baş içi duzla dolu bir torbaya qoyulmuş, ulu babam torbanı alıb Tehrandakı şahənşaha göndərmişdi.
Lakin çox keçmədən ruslar bu cinayətin intiqamını almaq qərarına gəlir, Bakı üzərinə daha bir ordu göndərirlər. Rus ordusu şəhəri yenidən mühasirəyə alır. Hüseynqulu xan sarayına çəkilir və sarayın qapılarını kilidləyir. Gününü ibadətə, yaxınlaşan sabahkı günü barədə düşüncələrə həsr edir. Çarın əsgərləri nəhayət, qala divarlarını aşıb şəhərə girdkləri zaman Hüseynqulu xan yeraltı keçiddən qaçaraq əvvəl dəniz qırağına, ordan da İrana qaçır. Lakin sarayından yeraltı keçidə girməzdən əvvəl giriş qapısı üzərinə ağıllı bir cümlə yazıb qoyur: «Sabahı düşünən adam heç vaxt igid ola bilməz».
Bakının qanlı tarixinin yaddaşını özündə qoruyan «Əli və Nino»dan bu sətirləri təsadüfən gətirmədik. Çar generalı Sisiyanov Gəncəni alıb Nizaminin məzarı üzərində öz bayrağını ucaltdıqdan sonra onun başına bu fəlakət gəlməliydi. Fələyin qırmancı onun sifətində öz dərin çapığını qoymalıydı. Gəncəni də almaq olar, Bakını da, ancaq Nizamini…
Bir daha deyirik, Nizaminin «İsgəndərnamə»sindəki ruslarla 3 döyüş səhnəsi bəlkə bizim keçmişimizə yox, gələcəyimizə ünvanlanmış xəbərdarlıqdı. Knyaz Sisiyanovun kəsilmiş başı içinə duz tökülmüş çuvalda Bakı xanı Hüseynqulu tərəfindən Tehrana qanlı bir töhfə kimi göndərilir. Onun cəsədini isə sonradan götürüb Qoşa qala qapısı tərəflərdə, «Azərnəşr»in binası olan ərazidə torpağa tapşırırlar. Sonradan orda bir bağ salınıb üzərinə Sisiyanovun abidəsini də ucaldırlar. Adını da qoyurlar «Sisyanovskiy skver».
Amma bu da çox çəkmir. İndi həmin bağı xatırlayanlar demək olar ki, yoxdur, olsa-olsa bəlkə Bakı tarixinin yorulmaz tədqiqatçısı Fuad Axundov xatırlayar.
Həmin yerin hazırkı adı Nizami parkıdır. Parkın düz ortasında dahi Nizaminin heykəli ucalır. Abidə onun adını daşıyan muzeylə üz-üzə dayanıb.
Biz Sizə qeydiyyatdan keçməyi və ya öz adınz ilə sayta daxil olmağı məsləhət görürük.
| Müəllif - hair, Baxılıb - 3288, Rəy sayı - 6 , Tarix: 6-03-2013, 14:00 |
LM_Roya, melek666, Master Və Daha 1 Nəfər Bunu Bəyənir.
Oxşar Xəbərlər:
- Nizaminin mistikası – ARAŞDIRMA (3-cü hissə)
- Nizaminin mistikası – ARAŞDIRMA (2-ci hissə)
- İnsanlıq Dərsi!!!
- Bu gün Bəxtiyar Vahabzadənin doğum günüdür
- Ancaq yatanda «Facebook»dan ayrılanlar…
İnformasiya
Qonaq qrupunda olanlar istifadəçilər bu xəbərə şərh əlavə edə bilməz.
Forumda son mövzu | Baxış | Cavab | Müəllif | Sonuncu |
Naviqator
Populyar Xəbərlər
Online
Xoş Gəlmisiz...(Son Qeydiyyat)
Facebookda biz
Reklam
Son Rəylər
Reklam
Sorğu
Azad olunmamış Azərbaycan
Xəbər Müəllifləri
Şərh Müəllifləri
|
Sayğac